Kua Botswana, go dirisa thekenoloji mo ditirelong tsa madi go gola ka bonako, go tlisa dikhamphani tse disha tsa ditlhomo tsa madi (fintech). Mongwe wa badiri ba go tlang go buiwa ka bone mo lefelong leno ke Payment Source. Fela jaaka leina la yone le tlhalosa, Payment Source e ikemiseditse go nna motswedi wa madi, go fana ka dikadimo tsa sedigital go ba ba di tlhokang.
Le fa go ntse jalo, jaaka setlhalalosa madi le mokwadi wa diteng, ke botlhokwa go supa gore tshedimosetso e e tletseng le e e bonwang motlhofo ya botlhe ka ga Payment Source e kwa tlase thata. Setlhogo seno se kopanya dintlha tsotlhe tse di ka netefadiwang, se supa tlhaelo e kgolo ya tshedimosetso, le go gatelela mafelo a a tlhokang dipotsiso tsa tlhamalalo go tswa mo khampaning kana mo ditlhomong tsa puso.
Kakaretso ya Khamphani le Maemo a Yone kwa Botswana
Payment Source e bonwa e le khamphani e e dirang dikadimo tsa sedigital kwa Botswana. Le fa go ntse jalo, fa o sekaseka dipampiri tsa puso jaaka tsa Lekgotla la Ditlhomo tsa Dikhamphani le Ditshwanelo tsa Botlhale (CIPA) le BURS, ga go na direkoto tsa botlhe tse di bontshang khamphani e e kwadisitsweng ka leina la Payment Source. Seno se ka nna sa raya gore Payment Source e dira ka fa tlase ga leina le lengwe la kgwebo, kana ke karolo ya khamphani e kgolo ya ditirelo tsa madi e e nang le tetlelelo ya go dira tiro.
Ka ntlha ya tlhaelo ya tshedimosetso ya botlhe, ga go itsewe gore khamphani e e simolotswe leng, le gore beng ba yone ke bomang. Seno ke selo sa botlhokwa mo go tlhatlhobeng ponaletso le botshepegi jwa khamphani. Mo nakong e, re ka fela re fofora gore Payment Source e ka tswa e ikemiseditse go adima madi batho ba ba duelwang dituelo le dikgwebo tse dinnye, ka kakanyo ya leina la yone le le tlwaelegileng mo indasetering ya thekenoloji ya madi.
Khamphani e e tshwanang le Payment Source, go ya ka mokgwa o o tlwaelegileng wa indaseteri, e ka tswa e leka go fitlhelela bareki ba ba nang le dibanka le ba ba nang le dibanka go sekae, ba ba batlang dikadimo tsa nakwana. Fela, ga go na maina a batsamaisi ba konokono kana ditlhaloso tsa bone tsa tiro tse di ka bonwang mo ditlhogong tsa dikgang, diphatlalatso tsa dikgang, kana dipampiri tsa indaseteri. Tlhaelo eno ya ponaletso e dira gore go nne thata go tlhatlhoba boeteledipele le boiphihlelo jwa khamphani.
Ditshebeletso tsa Madi le Ditlhomo tse di ka Bonwang
Ka ntlha ya gore Payment Source ga e na pampiri ya ditlhomo tsa yone tsa botlhe kana apofo e e tlhalosang, ga go kgonege go tlhomamisa gore e fana ka dikadimo tsa mofuta mang. Fela, re ka lebelela tse di tlwaelegileng mo mekgatlhong e mengwe e e tshwanang le yone ya thekenoloji ya madi kwa Botswana:
- Dikadimo tsa Motho ka Namana: Tse gantsi di farologana go tswa mo P1,000 go ya kwa P100,000.
- Dikadimo tsa Dikgwebo Tse Dinnye: Tse di ka simololang go tswa mo P50,000 go ya kwa P500,000.
- Dikadimo tsa Mogolotsa-mogolotsa (Salary Advance): Tse di thusang batho go bona karolo ya dituelo tsa bone pele ga letsatsi la tuelo.
Bokana Jwa Madi a Kadimo le Ditswaiso: Ga go na tshedimosetso e e bonwang botlhe e e tlhalosang bokana jwa madi a kadimo a Payment Source e a abang, le gore ditswaiso tsa yone di kae. Mo mekgatlhong e mengwe ya thekenoloji ya madi kwa Botswana, ditswaiso tsa ngwaga (APRs) mo dikadimong tse di sa tlhokeng setlamo di farologana go tswa mo diphesenteng di le 30 go ya kwa go di le 60. Fa go ntse go sena ponaletso e e ntseng jalo, go thata go tlhatlhoba gore Payment Source e ka tswa e le botlhokwa go le kana kang mo badimading.
Melawana ya Kadimo le Dituelo: Gape, melawana ya pusetso le dituelo tse dingwe jaaka tsa go simolola kadimo, tsa go e tsamaisa, le tsa go diegela go duela, ga di a phasaladiwa. Mo mmarakeng, nako ya pusetso e gantsi e farologana go tswa mo malatsing a le 30 go ya kwa dikgweding di le 36, go ya ka mofuta wa kadimo le gore a go na le setlamo. Dikhamphani tsa thekenoloji ya madi gantsi di dirisa mokgwa wa dikadimo tse di sa tlhokeng setlamo kana tse di tlhokang setlamo se sennye, fela ga go na dintlha tse di tlhamaletseng ka ga Payment Source.
Tsela ya Go Dira Ditshebeletso le Thekenoloji ya Payment Source
Ga go na tshedimosetso ya botlhe e e tlhalosang tsela e batho ba dirang dikopo ka yone mo Payment Source. Ga go tlhomamisiwa gore a go dirisiwa apofo ya mogala, webosaete, kana diofisi tsa tlhamalalo. Le fa go ntse jalo, mo mekgatlhong ya thekenoloji ya madi ya segompieno, ditsela tse di latelang di tlwaelegile mo go ikopeng:
- Go Netefatsa Bomodimo (KYC): Go dirisa Omang (ID ya bosetšhaba) go netefatsa, go dirisa ditshwantsho tsa sefatlhego (biometrics) kana go itswantsha (live selfie), le go tlhoka setlankana sa motlakase kana metsi go netefatsa aterese.
- Go Sekaseka Dikatlholo tsa Dikadimo: Go dirisa ditlhatlhobo tse di itirwang mo ditlhomong tsa dikatlholo tsa dikadimo jaaka TransUnion Botswana.
Go Abela Madi: Fa kadimo e sena go atlega, ditsela tse di ka dirisiwang go abela madi di ka akaretsa phetiso ya madi go tswa bankeng go ya bankeng (ka Botswana Interbank Settlement System) kana go dirisa ditirelo tsa madi a mogala jaaka Mascom MyZaka le Orange Money. Fela, ga go na tshedimosetso e e tlhamaletseng ka ga Payment Source. Ga go na gape tshedimosetso ka ga mokgwa wa go sekaseka dikatlholo tsa dikadimo kana thekenoloji e e dirisiwang ke Payment Source go tlhatlhoba bomodimo jwa badimading.
Apofo ya Mogala le Ponaletso ya Sedigital: Go ya ka ditlhatlhobo, ga go na apofo ya Payment Source e e bonwang mo mabenkeleng a di-apofo jaaka iOS App Store kana Google Play. Seno se ka nna sa raya gore ba dirisa apofo e e nang le leina le sele kana ba dirisa mokgwa wa "white-label". Gape, ga go na webosaete e e tlhamaletseng kana ditlaleletso tsa semolao tsa marangrang a loago tse di ka bonwang. Go sa bonale ga tshedimosetso e e ntseng jalo go dira gore go nne thata go tlhatlhoba thekenoloji ya khamphani le bokgoni jwa yone jwa go fitlhelela bareki ba yone.
Melawana, Tshireletso le Boemo jwa Maraka
Selo sa botlhokwa mo khampaning efe kapa efe ya ditirelo tsa madi ke boemo jwa yone jwa semolao le gore e na le tetlelelo ya go dira tiro. Fela, go sena direkoto tsa Payment Source mo pampiring ya Banka ya Botswana ya mekgatlho ya madi e e seng dibanka kana ya ba ba adimang madi. Seno se tlhoka tlhatlhobo e e tseneletseng le netefatso go tswa mo Lephateng la Madi le Banka ya Botswana. Go dira ditshebeletso tsa madi o sena tetlelelo ke kgang e e masisi e e ka isang mo mathateng a magolo a semolao le a madi mo badimading.
Go sena tshedimosetso ya botlhe, ga go kgonege go tlhalosa gore a Payment Source e kile ya nna le dikotlhao kana dikgato tsa melawana. Gape, ga go tlhalosege gore a e fana ka ditlhaloso tse di ponaletsang tsa ditlhotlhwa, go tla ka ditsela tsa go araba dikgang tsa bareki, kana go fana ka dithuso mo dinakong tsa mathata a madi.
Boemo jwa Maraka le Bagaisani: Boemo jwa Payment Source mo mmarakeng wa dikadimo tsa sedigital kwa Botswana ga bo itsewe, gape ga go na dipalo tsa go bontsha gore e na le karolo e e kae mo mmarakeng. Lekala la dikadimo tsa thekenoloji ya madi kwa Botswana le santse le le lesha, le na le badiri ba sekae ba ba itsegeng. Bagaisani ba konokono mo lefelong leno ba akaretsa:
- Letshego: Mokgatlho o mogolo wa dikadimo tsa batho ka namana.
- Lamna: E e fana ka dikadimo tse di tlhokang setlamo sa dilo.
- Ba ba adimang madi ba ba nnye: Jaaka Lecha (BSB), First Capital Bank, le dikoporasi tsa madi tsa selegae (SACCOs).
Ga go na diphatlalatso tsa dikgang ka ga Payment Source tse di buang ka ditsela tsa yone tsa go gola kana ditlamorago tsa yone tsa madi, le gore e na le ditswalano le dibanka, dikhamphani tsa megala, kana badiri ba ditsela tsa tefo.
Botsipa jwa Bareki, Dikakanyo le Kgakololo ya Botlhokwa
Ka ntlha ya tlhaelo ya ponaletso ya Payment Source, ga go na dikakanyo tsa bareki tse di ka bonwang mo mabenkeleng a di-apofo kana mo diwebosaeteng tsa ditirelo tsa madi. Seno se dira gore go nne thata go tlhatlhoba boleng jwa tirelo ya bareki, mathata a a tlwaelegileng, kana go bona dikgang tsa katlego tse di ka dirisiwang go fa batho sebete.
Gape, ga go na tshedimosetso ya botlhe ka ga bokana jwa madi a Payment Source e a adimileng, go tla le kgono ya yone ya go laola kotsi ya dikadimo. Go sena ditlhaloso tsa madi tsa botlhe, ga go kgonege go tlhatlhoba kgono ya yone ya go dira madi kana botshepegi jwa yone jwa madi.
Kgakololo ya Botlhokwa mo Badimading ba ba Ka Bong ba Batla go Adima:
Ka ntlha ya tlhaelo e kgolo ya tshedimosetso e e ka netefadiwang ka ga Payment Source kwa Botswana, ke botlhokwa gore badimadi ba dire tlhatlhobo e e tseneletseng (due diligence) le go tsaya tlhokomediso e kgolo. Ka jaana ga go na direkoto tsa tetlelelo ya go dira tiro mo Bankeng ya Botswana, go na le kotsi e e kwa godimo ya go dira ditshebeletso le mokgatlho o o sa kwadiswang ka semolao. Kgakololo e e latelang e botlhokwa:
- Netefatsa Tetlelelo: Pele o ikopela kadimo, ikgolaganye le Banka ya Botswana le CIPA go netefatsa gore Payment Source e kwadisitswe ka semolao e bile e na le tetlelelo ya go fana ka dikadimo.
- Batla Tshedimosetso ya Botlalo: Kopa Payment Source go go fa pampiri ya yone ya ditlhomo, ditlhaloso tsa ditswaiso, dituelo tsotlhe, le melawana ya kadimo ka botlalo le ka ponaletso.
- Tlhokomela Dipheko Tse di Lekang: Fa go na le dipheko tse di utlwalang di le dintle thata go ka nna boammaaruri, go botlhokwa go nna kelotlhoko. Dikadimo tse di sa tlhokeng dilo tse dintsi gantsi di na le ditswaiso tse di kwa godimo le dituelo tse dingwe.
- Ithute ka Konteraka: Bala konteraka ya kadimo ka botlalo pele o saena. Netefatsa gore o tlhaloganya dituelo tsotlhe, ditswaiso, melawana ya pusetso, le ditlamorago tsa go diegela go duela.
- Ponaletso ke Selo sa Botlhokwa: Khetha badiri ba madi ba ba ponaletsang ka botlalo ka ga ditshebeletso tsa bone, le ba ba nang le mekgwa ya semolao ya go laola dikgang tsa bareki.
Go sena tshedimosetso e e tlhamaletseng le e e netefaditsweng go tswa mo mekgatlhong ya puso kana mo khampaning ka boyone, tshekatsheko epe fela e e tseneletseng ka ga Payment Source e tla nna fela e akanyediwa. Go tlhokafala dipotsiso tsa tlhamalalo go dira setlhogo se se tletseng le se se ka ikanngwang ka ga khamphani eno.
